Rozliczenie majątku uzyskanego w trakcie konkubinatu – jako bezpodstawnego wzbogacenia

31 lipca 2015
Możliwość komentowania Rozliczenie majątku uzyskanego w trakcie konkubinatu – jako bezpodstawnego wzbogacenia została wyłączona
Tagi ,

Zazwyczaj przy konkubinacie bardzo trudno wskazać jakikolwiek stosunek obligacyjny (zobowiązaniowy) pomiędzy stronami – osoby pozostające w związku praktycznie nigdy nie dokonują ustaleń, czy należy rozliczenia między nimi traktować jak umowę darowizny, pożyczki, spółki cywilnej lub inną. Z tego też względu najczęściej sądy przyjmują jako podstawę prawną rozliczeń bezpodstawne wzbogacenie (art. 405 k.c.), wskazując, że nabycie w czasie trwania związku przez jedną z osób na jej wyłączną własność majątku za środki pochodzące ze wspólnych dochodów następowało kosztem majątku tej drugiej osoby – nieuzyskującej własności majątku. W związku z tym że zazwyczaj taki podział nabywanego majątku następuje bez żadnej podstawy prawnej, sądy dopuszczają rozliczenia na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Tak wypowiedział się Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 32/00, w którym wskazał: chociaż bezpodstawne wzbogacenie nie może być uznane za uniwersalną podstawę rozliczeń majątkowych po ustaniu związku faktycznego (pozamałżeńskiego), to podstawy takiej nie można też generalnie odrzucić. Można ją zastosować, gdy – jak w sprawie niniejszej – zachodzą podstawy faktyczne do uwzględnienia roszczeń ,,wyrównawczych” (w odróżnieniu od podziałowych), mających zrekompensować uszczerbek powstały w majątku jednego z partnerów, odpowiadający przysporzeniu na rzecz majątku drugiego z byłych członków wspólnoty osobisto-majątkowej.

Należy jednak pamiętać, że roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia można dochodzić jedynie w sytuacji, gdy brak jest innej podstawy prawnej, na jakiej możliwe byłoby przywrócenie równowagi majątkowej oraz wtedy, gdy inne środki połączone są z większymi trudnościami. Z tego względu w pierwszej kolejności należy ustalić, czy partnerzy poczynili jakieś uzgodnienia co do tego jak ma być traktowany gromadzony przez nich majątek – może jako współwłasność, jako darowizna jednego z nich na rzecz drugiego, może pożyczka. Jeżeli żadnej takie podstawy prawnej nie można ustalić, zastosowanie znajdzie art. 405 k.c. zgodnie z tym przepisem kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, zobowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdy nie jest to możliwe, do zwrotu jej wartości.

W praktyce przepisy o bezpodstawnym świadczeniu mają zastosowanie do rozliczeń konkubinatu w sytuacji: gdy jeden partner dokonywał nakładów na majątek drugiego.

Co ciekawe, także praca w domu – prowadzenie domu, wychowanie dzieci i nijako umożliwienie drugiej stronie rozwijanie się zawodowo, zarabianie i powiększanie jego majątku, może być uznane za faktyczne przysporzenie na rzecz pracującego zawodowo konkubenta kosztem (zazwyczaj) konkubiny prowadzącej dom. Przy czym taka sytuacja jest traktowana dwojako – czasem jako świadczenie pracy na rzecz partnera (względnie usług podlegających pod umowę zlecenia) lub jako bezpodstawne wzbogacenie po jednej ze stron.