Zgodnie z informacjami podawanymi przez GUS, ponad 22 % dzieci urodzonych w Polsce w 2014 r. pochodzi ze związków pozamałżeńskich. W 2013 r. o prawie 25% w stosunku do roku 2000 wzrosła liczba rozwodów, a osoby po rozwodzie coraz rzadziej decydują się na sformalizowanie kolejnych związków.
Powyższe jednoznacznie wskazuje na stale zwiększającą się ilość związków pozamałżeńskich tj. konkubenckich. Choć coraz częściej konkubinat nie jest już związkiem tymczasowym, krótkotrwałym lecz związkiem trwającym nawet całe życie partnerów, identycznie jak małżeństwo (niektórzy twierdzą, że nawet lepiej, bo bez przymusu ) – nie został do tej pory w żaden sposób uregulowany prawnie.
Brak regulacji prawnych nie stanowi zazwyczaj problemu w czasie trwania udanego związku. Schody zaczynają się tam, gdzie dochodzi do „rozwodu” i powstaje kwestia rozliczenia majątku wypracowanego w czasie trwania konkubinatu.
Niestety ani nauka prawa, ani orzecznictwo sądów nie wypracowało do tej pory żadnego jednolitego stanowiska co do tego jak traktować konkubinat i jak – według jakich przepisów przeprowadzić rozliczenie konkubinatu w tym dokonać podziału majątku wypracowanego w czasie jego trwania. W zasadzie jedyne co jednoznacznie aprobowane jest przez doktrynę i orzecznictwo to to, że do konkubinatu nie można stosować przepisów o małżeństwie – nawet w drodze analogii.
Ilu prawników tyle opinii na temat konkubinat a podział majątku. Z pewnością możemy jednak wyróżnić kilka głównych koncepcji, które zostały wypracowane w oparciu o zbadanie stanu faktycznego oraz niejako „dopasowanie” do niego najbardziej przystającej – adekwatnej formy prawnej. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższym w wyroku z dnia 6 grudnia 2007 r. (IV CSK 301/07) rozliczenie majątkowe po ustaniu faktycznego związku osobisto-majątkowego osób tej samej płci następuje na podstawie przepisów kodeksu cywilnego odpowiednich do treści stosunków ukształtowanych w danym związku.
Wśród tak wypracowanych koncepcji wyróżniamy:
- zastosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu,
- rozliczenie uzyskanego majątku jak nakładów samoistnego posiadacza,
- potraktowanie konkubinatu jako spółki cywilnej,
- rozliczenie na podstawie przepisów prawa pracy,
- zastosowanie przepisów jak do umowy zlecenia,
- zastosowanie przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych.
